Loving Dyslexia

Δρ. Θεοδώρα Παπαδοπούλου Χαμουζά
Διδάκτωρ Ψυχολογίας, Νευρογλωσσολόγος
theodora.papadopoulou@gmail.com

To πρώτο πράγμα που έρχεται στο μυαλό μας όταν ακούμε τη λέξη ‘δυσλεξία’ είναι τα προβλήματα που συσχετίζονται με τη μάθηση και οδηγούν στη φτωχή σχολική απόδοση του ατόμου. Η δυσλεξία είχε πάντα ένα αρνητικό πρόσημο και τις περισσότερες φορές έπαιζε καθοριστικό ρόλο στην ακαδημαϊκή εξέλιξη του ατόμου.

Τα άτομα με μαθησιακές Δυσκολίες δεν κατάφερναν να σπουδάσουν και να κάνουν πραγματικότητα τα όνειρα τους. Βίωναν συνεχείς αποτυχίες οι οποίες δεν έπλητταν μόνο το μαθησιακό τους προφίλ αλλά και την αυτοεκτίμηση τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι η αυτό-εικόνα των παιδιών μέχρι 12 ετών δομείται επάνω στις μαθησιακές τους επιδόσεις. Συνεπώς ένας μαθητής του Δημοτικού σχολείου που δεν καταφέρνει να διαβάσει και να γράψει σωστά και σπαταλά όλο τον ελεύθερο χρόνο του για να μάθει κάτι που οι συμμαθητές του μαθαίνουν σε λίγες ώρες καταλήγει να έχει μια πολύ χαμηλή αυτοεικόνα και να αυτοκαθορίζεται ως αποτυχημένος.

Η αλήθεια είναι ότι ο δυσλεξικός μαθητής αντιμετωπίζει μια σειρά προβλημάτων που δυσχεραίνουν τη μαθησιακή διαδικασία. Τα προβλήματα αυτά εστιάζονται τόσο στο γραπτό και προφορικό λόγο όσο και την ανάγνωση και την έκφραση.
Όσον αφορά την ανάγνωση, ο μαθητής με δυσλεξία δυσκολεύεται αρκετά να διαβάσει ένα κείμενο με ακρίβεια και κατανόηση. Διαβάζει χωρίς χρώμα στη φωνή και κάνει αρκετά λάθη καθώς προσθέτει, παραλείπει ή αντικαθιστά λέξεις με άλλες που έχουν οπτική ομοιότητα με αυτές που είναι στο κείμενο. Οι παρατονισμοί, οι επαναλήψεις και αρκετές φορές η δυσκολία ‘αποκωδικοποίησης των λέξεων συνθέτουν το τοπίο μιας επίπονης διαδικασίας που έχει σαν αποτέλεσμα την υπογράμμιση των δυσκολιών που αντιμετωπίζει το δυσλεξικό άτομο στην ανάγνωση. Η ανάγνωση αποκτά εφιαλτικό χαρακτήρα μιας και στιγματίζει το μαθητή, φέρνει στην επιφάνεια τις δυσκολίες του και τον κάνει αρκετές φορές αποδέκτη απαξιωτικών σχολίων από τους συμμαθητές του.    Η κατανόηση του κειμένου καθίσταται αδύνατη, μιας και ο μαθητής καταβάλει τόση προσπάθεια να ‘διαβάσει’ σωστά τις λέξεις που δεν υπάρχει χώρος για κατανόηση και κριτική ανάλυση.
Οι δυσλεξικοί μαθητές «προδίδονται» επίσης και από την εικόνα του γραπτού λόγου τους που είναι συνήθως ακατάστατη. Παρουσιάζουν αδυναμία στην ευθυγράμμιση και το διαχωρισμό των λέξεων και δυσκολεύονται να αντιγράψουν κάτι από τον πίνακα.
Όσον αφορά τον προφορικό λόγο, παρατηρούνται προβλήματα συγκεκριμένου τύπου όπως :
• κόμπιασμα-σταμάτημα ανάμεσα στις λέξεις.
• φτωχό και στερεότυπο λεξιλόγιο σε σχέση με την ηλικία τους.
• δυσκολίες στην άρθρωση
• μονότονη και ανέκφραστη χροιά φωνής
• χρήση συγκεκριμένων λέξεων και εκφράσεων

Τα άτομα με δυσλεξία αναπτύσσουν αρκετές φορές ιδιόρρυθμη σωματοκινητική συμπεριφορά. Μερικές φορές γίνονται υπερκινητικά και αδέξια ενώ άλλες στιγμές αναπτύσσουν υποτονική συμπεριφορά που φαίνεται από το τρόπο της στάσης του σώματός τους κατά τη διάρκεια του μαθήματος και τη χροιά της φωνής τους.
Πρέπει επίσης να τονίσουμε ότι ελλείμματα παρουσιάζονται και στις γνωστικές ικανότητες (αντίληψη-μνήμη-προσοχή). Τα παιδιά με δυσλεξία χρειάζονται πολυ-αισθητηριακά ερεθίσματα και ισχυρούς συσχετισμούς προκειμένου να μάθουν κάτι καινούριο το οποίο αργότερα με ευκολία θα το ανασύρουν από τη μνήμη τους.
Ο μαθητής με μαθησιακές δυσκολίες είναι ένα άτομο με υψηλό κίνητρο επίτευξης που ξεκινά το σχολείο με μεγάλο ενθουσιασμό και υψηλές προσδοκίες. Οι δυσκολίες όμως που αντιμετωπίζει τον κάνουν να απογοητεύεται και να αναζητά άλλους τρόπους προκειμένου να κερδίσει τη προσοχή των άλλων. Προσπαθώντας να αποκτήσει ταυτότητα σε ένα αρνητικό σχολικό περιβάλλον που αυξάνει το άγχος και την αγωνία του, ο μαθητής με μαθησιακά προβλήματα (δυσλεξία) γίνεται επιθετικός, αδιάφορος, εμφανίζει δευτερογενές σύνδρομο υπερκινητικότητας και σε ακραίες περιπτώσεις διακατέχεται από κρίσεις άγχους που εκδηλώνονται εντός και εκτός του σχολικού περιβάλλοντος. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι συμπεριφορές που αναπτύσσονται δεν έχουν αποδέκτες μόνο τους συμμαθητές και τους καθηγητές του αλλά και τα μέλη της οικογένειας και του κοινωνικού περιβάλλοντός του.
Τα παιδιά με δυσλεξία έχουν ανάγκη τη αποδοχή όλων των μελών της οικογένειας τους και των δασκάλων τους.
Γονείς που δεν ντρέπονται για τα λάθη των παιδιών τους και στέκονται δίπλα τους με θετική διάθεση ενθαρρύνοντας κάθε προσπάθειά τους, αποτελούν πρότυπα μίμησης. Οι γονείς πρέπει να κατανοούν τα μαθησιακά προβλήματα των παιδιών τους και να μην τα συγχέουν με αυτά που προκύπτουν από αμέλεια ή απροσεξία. Πρέπει να βοηθούν τα παιδιά τους να θέτουν εφικτούς και βραχυπρόθεσμους στόχους που θα τους γεμίσουν με αισθήματα ικανοποίησης και αισιοδοξίας. Σημαντικό ρόλο παίζει και η επιβράβευση όλων των προσπαθειών που καταβάλλουν ανεξαρτήτως αποτελέσματος.
Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι δυσλεξικοί μαθητές έχουν όλα τα προσόντα για να γίνουν εξαίρετοι επιστήμονες. Είναι ευφυή άτομα με υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Έχουν υψηλό εσωτερικό κίνητρο επίτευξης που με κατάλληλη καθοδήγηση μπορεί να τους οδηγήσει στην επιτυχία.
Έχουν πολύ αυξημένη συνείδηση του περιβάλλοντός τους και είναι πιο περίεργοι από τα άλλα άτομα της ηλικίας τους. Είναι γνωστό ότι η περιέργεια οδηγεί στην αναζήτηση, την εξερεύνηση και συνεπώς τη γνώση. Σκέφτονται κυρίως με εικόνες και είναι εξαιρετικά διαισθητικοί. Λόγω της ζωηρής φαντασίας τους, βιώνουν έντονα τις σκέψεις τους και δίνουν πολλαπλές επιλογές σε διάφορα προβλήματα. Χρησιμοποιούν όλες τους τις αισθήσεις, γεγονός που τους δίνει τη δυνατότητα να αντιλαμβάνονται τα πράγματα και τις καταστάσεις πολυδιάστατα.
Πρέπει να γνωρίζουμε ότι η δυσλεξία δεν είναι προάγγελος της σχολικής αποτυχίας. Η έγκυρη και σωστή παρέμβαση δίνει τη δυνατότητα στο μαθητή να βιώσει θετικές εμπειρίες μάθησης και να διεκδικήσει το δικαίωμα του στη γνώση.
Οι γονείς πρέπει να είναι υποστηρικτές και σύμμαχοι της κάθε προσπάθειας του παιδιού τους. Με γνώση, υπομονή και επιμονή, απαλλαγμένοι από φόβο και απελπισία πρέπει να παρέχουν ουσιαστική και ποιοτική βοήθεια στο παιδί τους. Στόχος είναι τα δυσλεξικά άτομα να γίνουν αυτόνομοι μαθητές που θα είναι σε θέση μόνοι τους να διεκπεραιώσουν με επιτυχία τις σχολικές τους υποχρεώσεις. Οι γονείς πρέπει να είναι καθοδηγητές και μέντορες του παιδιού τους.
Σε ένα κόσμο που επιβραβεύει μόνο τις επιτυχίες και σπάνια τη προσπάθεια, η πρόκληση για ένα γονέα δεν είναι να προστατέψει το παιδί του από την αποτυχία αλλά να το βοηθήσει να αναπτύξει μια δυνατή και υγιή στάση απέναντι της.
Καταλήγοντας, θα ήθελα να επισημάνω ότι είναι χρέος όλων μας, εκπαιδευτικών, γονέων και ίσως ολόκληρου του εκπαιδευτικού και κοινωνικού συστήματος να διασφαλίσει όχι μόνο την απόκτηση σχολικών ικανοτήτων αλλά και την ομαλή ψυχο-συναισθηματική ανάπτυξη των παιδιών με ιδιαίτερες εκπαιδευτικές ανάγκες.
Ευτυχισμένα παιδιά είναι αυτά που εισπράττουν αγάπη και αποδοχή χωρίς όρους και περιορισμούς. Η ομορφιά βρίσκεται στη διαφορετικότητα. Αρκεί να είμαστε ικανοί να τη διαχειριστούμε.